Dementie en zeer ernstig probleemgedrag

Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij de hersenen informatie niet meer correct kunnen verwerken. Dit leidt tot een achteruitgang van cognitieve functies zoals geheugen, taal, probleemoplossend vermogen en oordeelsvorming. Mensen met dementie en zeer ernstig probleemgedrag vertonen gedrag dat zeer ernstig, frequent en langdurig is. Het is daarnaast moeilijk hanteerbaar en kan onvoorspelbaar zijn.  Zeer ernstig probleemgedrag bij dementie kan zich uiten in verschillende vormen, zoals agressie, angst, depressie, psychotische symptomen en rusteloosheid.

Bij mensen met dementie en zeer ernstig probleemgedrag is veelal sprake van psychiatrische symptomen en zeer hoge prikkelgevoeligheid. Het gedrag leidt vaak tot gevaar voor en lijdensdruk bij de cliënt en diens omgeving en tot situaties die als crisis worden geduid. Ook is het gedrag niet behandelbaar met reguliere richtlijninterventies, en leidt het regelmatig tot overbelasting en handelingsverlegenheid van het zorgteam. Het is bovendien in veel gevallen noodzakelijk om onvrijwillige zorg in te zetten.

Cliënten gedrag vertonen dat:

• Divers is: Het kan gaan om allerlei typen gedrag, met name om gedrag dat zich kenmerkt door de negatieve gevolgen voor de omgeving.
• Zeer ernstig is: De ernst wordt hierbij bepaald door de intensiteit, frequentie en/of langdurigheid (wellicht te concretiseren in de toekomst) en door de onvoorspelbaarheid en moeilijke hanteerbaarheid.
• Intrinsieke en extrinsieke oorzaken kan hebben: Het gedrag kan veroorzaakt dan wel versterkt worden door zowel cliëntgebonden factoren - cliënten met D-zep hebben een zeer hoge prikkelgevoeligheid en vaak psychiatrische symptomen die niet dementie gerelateerd zijn – als door factoren uit de omgeving.
• Zeer ernstige gevolgen heeft: Deze gevolgen bestaan uit gevaar en lijdensdruk voor de cliënt en/of de omgeving, en handelingsverlegenheid en overbelasting van de omgeving. Ook de noodzaak tot inzet van onvrijwillige zorg is een ernstig gevolg.

Kenmerkend is dat het zeer ernstig probleemgedrag ontwrichtend is in de huidige setting én dat:

• het niet meer tot een acceptabel/hanteerbaar niveau terug te brengen is; 
• het zeer ernstig probleemgedrag leidt tot onaanvaardbaar gevaar voor cliënt en/of zijn/haar omgeving;
• professionals en naasten handelingsverlegen zijn in relatie tot het zeer ernstig probleemgedrag. Met andere woorden: ondanks zorgen in relatie tot probleemgedrag/risico op escalatie komen professionals en naasten niet tot adequaat handelen, met als gevolg dat het gedrag in stand blijft en/of verder escaleert.